Σταύρος Α. Αναγνωστόπουλος, ομότιμος Καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών

     Είναι γνωστό σ’ όλους τους Έλληνες ότι η Δημόσια Διοίκηση στη χώρα μας είναι ανεπαρκής, αναποτελεσματική και γραφειοκρατική, με συχνά κρούσματα διαφθοράς που τα τελευταία χρόνια έχουν επεκταθεί σχεδόν σε όλο το Δημόσιο Τομέα. Για την αντιμετώπιση του μείζονος αυτού προβλήματος απαιτούνται μακροχρόνιες προσπάθειες, αλλαγή νοοτροπιών και βαθιές τομές, τέτοιες που έκαναν τον πρωθυπουργό να μιλάει για την ανάγκη «επανίδρυσης του κράτους». Κάποιες πρόσφατες αποπομπές στελεχών που ή ίδια η Κυβέρνηση είχε επιλέξει έχουν καταστήσει το θέμα αυτό και πάλι επίκαιρο.

Στόχος του παρόντος σημειώματος είναι να προτείνει μια καινοτομία στον τρόπο επιλογής των Διοικήσεων των Οργανισμών του Ευρύτερου Δημόσιου Τομέα και των Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου (ΟΕΔΤ- ΝΠΔΔ), που θα μπορούσε εύκολα να εφαρμοσθεί και να έχει σημαντικές θετικές επιπτώσεις στο άμεσο μέλλον.

Διότι:

1. Ο διορισμός των Διοικήσεων αυτών είναι ούτως ή άλλως μια από τις πρώτες ενέργειες κάθε νέας Κυβέρνησης, η οποία έχει μεγάλη γενικά ελευθερία κινήσεων στο θέμα αυτό. Δεν απαιτούνται δηλαδή μακροχρόνιες διαδικασίες, νομοθετικές ρυθμίσεις κλπ., αλλά ένας νέος τρόπος σκέψης που τόσο ο κ. Κ. Καραμανλής όσο και ο κ. Γ. Παπανδρέου επαγγέλλονται.
2. Η καλή ή κακή απόδοση των Οργανισμών αυτών (πολλοί από τους οποίους ίσως θα έπρεπε να καταργηθούν), επηρεάζει άμεσα τον πολίτη, ενώ το κόστος λειτουργίας τους επιβαρύνει σημαντικά τον κρατικό Προϋπολογισμό.

Η μέχρι σήμερα πρακτική

          Η μέχρι σήμερα πρακτική έχει ως εξής: Οι Διοικήσεις των ΟΕΔΤ-ΝΠΔΔ ορίζονται κατά κανόνα από τον Υπουργό ή τους Υφυπουργούς του εποπτεύοντος Υπουργείου, σύμφωνα με την κείμενη, κατά περίπτωση, νομοθεσία. Ανάλογα με την οργάνωση κάθε κόμματος και τις εντολές της ηγεσίας του, ο κομματικός μηχανισμός εμπλέκεται σε μικρό ή μεγάλο βαθμό, ενώ για τους μεγάλους Οργανισμούς, π.χ. ΔΕΗ, ΟΤΕ, Τράπεζες, απαιτείται και η έγκριση της βουλής. Η λογική της διαδικασίας αυτής είναι πως μια και ο Υπουργός έχει την πολιτική ευθύνη για τους ΟΕΔΤ-ΝΠΔΔ που εποπτεύει το Υπουργείο του, είναι φυσικό να έχει και την αρμοδιότητα επιλογής των Διοικήσεών τους. Δυστυχώς όμως με τον τρόπο αυτό δεν επιλέγονται οι καλύτεροι, διότι εύκολα υπεισέρχεται στην επιλογή η ιδιοτέλεια με την οποία οι διάφοροι «σύμβουλοι» μπορεί να διαμορφώσουν τις προτάσεις τους, ενώ η αξιοκρατία συχνά υποτάσσεται είτε σε συγγενικούς δεσμούς είτε στην ανάγκη «εξαργύρωσης κάποιων γραμματίων» προς κομματικούς ή προσωπικούς φίλους. Επειδή δε είναι αμέτρητοι εκείνοι που θεωρούν πώς επειδή βοήθησαν το «κόμμα τους» να έλθει στην εξουσία, αυτό θα πρέπει να τους ανταμείψει με κάποια προσοδοφόρα ή τιμητική «καρέκλα», οι πιέσεις για κάθε είδους «βόλεμα» είναι πολλές και πολύπλευρες, Τα αποτελέσματα τέτοιων «βολεμάτων», στις σπάνιες περιπτώσεις που γίνονται ευρύτερα γνωστά, οδηγούν σε πρωτοσέλιδα, με αποπομπές στελεχών λόγω κακοδιαχείρησης, διαπλοκής, παρανόμων ενεργειών, κλπ. Οι περιπτώσεις στις οποίες γίνεται η δέουσα και σε βάθος αξιολόγηση των προσόντων, ικανοτήτων και ήθους υποψηφίων στελεχών που προορίζονται να διοικήσουν ΟΕΔΤ ή ΝΠΔΔ σίγουρα σπανίζουν.

Πρόταση

Για την αντιμετώπιση των προαναφερθέντων προβλημάτων, η λύση είναι απλή και γνωστή. Εφαρμόζεται π.χ. στις ΗΠΑ από τους νεοεκλεγόμενους Προέδρους, αλλά και από μεγάλους ιδιωτικούς Οργανισμούς, εταιρείες ή και πανεπιστήμια του εξωτερικού. Ο πρωθυπουργός και το επιτελείο του ορίζει μια ολιγομελή ομάδα σοβαρών και καταξιωμένων τεχνοκρατών, ανθρώπων που χαίρουν μεγάλης εκτίμησης μεταξύ των συναδέλφων τους, καλούς γνώστες μιας ευρείας περιοχής αντικειμένων, και την επιφορτίζει με τον εντοπισμό ικανών υποψηφίων στελεχών Διοίκησης των ΟΕΔΤ-ΝΠΔΔ (είναι το λεγόμενο Head-Hunting group). Μοναδικό αντικείμενο της ομάδος είναι η βάσει βιογραφικών σημειωμάτων, προσωπικών συνεντεύξεων, συστάσεων, κλπ, επιλογή και αξιοκρατική κατάταξη 2-3 υποψηφίων στελεχών για κάθε διοικητική θέση, με κριτήρια το ήθος, γνώσεις του αντικειμένου και διοικητικές ικανότητες. Η τελική επιλογή μπορεί να γίνεται από τον κατά Νόμο αρμόδιο Υπουργό.

Η διαδικασία αυτή, αν και καθ’ όλα αξιοκρατική, σίγουρα δεν θα είναι αρεστή σε πολλούς νυν ή εν δυνάμει υπουργούς, για τον προφανή λόγο ότι περιορίζει σημαντικά τις πολλές δυνατότητες που σήμερα διαθέτουν να αμείβουν με κάποια τιμητική ή/και προσοδοφόρα «καρέκλα» κομματικούς ή προσωπικούς τους φίλους. Θα τους δώσει όμως και τη δυνατότητα να μην υποκύπτουν στις κάθε είδους πιέσεις που δέχονται όταν διορίζουν Διοικήσεις Οργανισμών, δικαιολογώντας εύκολα τυχόν αρνήσεις τους σε όσους επιδιώκουν εξόφληση κομματικών ή άλλων «γραμματίων». Στις ως άνω αξιολογήσεις ικανοτήτων και προσόντων, οι κομματικές προτιμήσεις κάποιου υποψηφίου δεν θα πρέπει να αποτελούν κυρίαρχο παράγοντα, υπό την προϋπόθεση, φυσικά, ότι αυτός που θα κληθεί να προσφέρει τις υπηρεσίες του, δεν θα διαφωνεί με τους στόχους και τις βασικές αρχές της Κυβέρνησης. Πιστεύουμε πώς ένας ικανός, έντιμος και σοβαρός τεχνοκράτης, στον οποίο μια κυβέρνηση εμπιστεύεται κάποια θέση ευθύνης, θα τιμήσει την εμπιστοσύνη αυτή, ανεξάρτητα από τις πολιτικές του πεποιθήσεις.

Αξίζει τέλος να σημειωθεί πως υπό το ισχύον σύστημα, η μόνη αντίδραση σε περιπτώσεις κακοδιοίκησης είναι η αποπομπή των Διοικούντων, εκτός αν έχουν τελεσθεί αξιόποινες πράξεις, οπότε μπορεί να παρέμβει η Δικαιοσύνη. Όμως το πολιτικό κόστος για τον εποπτεύοντα υπουργό δεν ευνοεί παραπομπές στη Δικαιοσύνη. Έτσι έχουμε πρακτικά Διοίκηση χωρίς συνέπειες και χωρίς ανάληψη ευθυνών! Για το λόγο αυτό δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο να λαμβάνονται αποφάσεις ελαφρά τη καρδία που να προκαλούν ζημίες δισεκατομμυρίων και ποτέ να μην καταλογίζονται οι σχετικές ευθύνες. Το γεγονός αυτό καθιστά ακόμα πιο επιτακτική την ανάγκη για την καλύτερη δυνατή επιλογή των Διοικήσεων των ΟΕΔΤ/ΝΠΔΔ. Τέλος, ένα πρόσθετο πλεονέκτημα της προτεινόμενης διαδικασίας είναι ότι οι Διοικήσεις αυτές μπορεί να είναι μακροβιότερες των σημερινών και να μην αλλάζουν οσάκις αλλάζει ο αρμόδιος Υπουργός.

Θεωρούμε πως η παραπάνω πρόταση είναι πλήρως εναρμονισμένη με αυτά που η παρούσα Κυβέρνηση έχει υποσχεθεί στον Ελληνικό λαό. Αρκεί τη βούληση για αξιοκρατία που έχει διακηρύξει ο πρωθυπουργός να την ενστερνισθούν όλοι οι Υπουργοί και να την κάνουν πράξη. Αυτό που προτείνουμε εδώ θα ήταν ένα πρώτο βήμα, χειροπιαστό δείγμα της πρόθεσης της Κυβέρνησης να μετατρέψει τη Δημόσια Διοίκηση από τροχοπέδη που είναι σήμερα σε μοχλό ανάπτυξης της χώρας. Βήμα που ασφαλώς απαιτεί στελέχη ικανά, με ήθος, γνώσεις και εμπειρία, ανθρώπους επιτυχημένους που θα «στρατευθούν» για να προσφέρουν και όχι για να επιδιώξουν τον εύκολο πλουτισμό. Διαφορετικά, τα περί «επανίδρυσης του κράτους» κινδυνεύουν να μετατραπούν σε «μία από τα ίδια».

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 5/7/2005

http://www.enet.gr/online/online_fpage_text/dt=05.07.2005,id=57477664