Για την Ελλάδα!

«Κύριε καθηγητά, ο γυιός μου είναι για 5^η χρονιά στο πτυχίο και απειλεί να τα παρατήσει. Σας ικετεύω βάλτε του ένα 5ράκι να περάσει το μάθημά σας….»

Τι άραγε συνετέλεσε ώστε σε μια πρόσφατη παγκόσμια κατάταξη πανεπιστημίων μόνο 2 Ελληνικά κατάφεραν να μπουν στη λίστα των 500, στις απογοητευτικές όμως θέσεις 240 και 388, ενώ μόνο ένα, της Αθήνας, μπήκε στην Ευρωπαϊκή λίστα των 100, μόλις στην 96^η θέση; Ίσως το παρακάτω απόσπασμα διαλόγου, πολύ συνηθισμένο στη χώρα μας, δώσει μια νύξη των νοσηρών φαινομένων που έχουν συμβάλει στην κατηφορική πορεία των πανεπιστημίων μας: « Κύριε καθηγητά, ο γυιός μου είναι για 5^η χρονιά στο πτυχίο και απειλεί να τα παρατήσει. Σας ικετεύω βάλτε του ένα 5ράκι να περάσει το μάθημά σας….».  

Παρ’όλο που κάποιες από τις αιτίες για τον «κατήφορο» θα πρέπει να αναζητηθούν στην ποιότητα της στοιχειώδους και μέσης εκπαίδευσης και σε νοοτροπίες-πρακτικές που εκεί έχουν καλλιεργηθεί*, εδώ θα περιορισθούμε, σχεδόν επιγραμματικά λόγω έλλειψης χώρου, μόνο στα σημαντικότερα προβλήματα πανεπιστημιακής λειτουργίας.

1. Υπερχαλάρωση - Αυτόματες εγγραφές στα έτη σπουδών

Είναι η παγκόσμιας πρωτοτυπίας δυνατότητα εγγραφής του Έλληνα φοιτητή στο επόμενο έτος σπουδών χωρίς να έχει προαχθεί σε κανένα μάθημα των προηγουμένων ετών. Αυτό προέκυψε βαθμιαία ως η «τελική λύση» στο παλαιό αυστηρότατο σύστημα της απώλειας έτους αν κάποιος δεν προαγόταν σε όλα τα μαθήματα του έτους. Το πρόβλημα θα μπορούσε να αμβλυνθεί με την εισαγωγή των «προαπαιτουμένων» μαθημάτων, που αν και είχε προβλεφθεί στο Νόμο 1268/82, δεν εφαρμόσθηκε στα περισσότερα Τμήματα λόγω καθολικής αντίδρασης των φοιτητών αλλά και κάποιων καθηγητών. Αποτέλεσμα : (α) Πλήρης χαλάρωση του φοιτητή στα πρώτα έτη, συσσώρευση μαθημάτων στα επόμενα και επομένως αδυναμία παρακολούθησης μαθημάτων. (β) Άδεια αμφιθέατρα και γενική χαλάρωση που επεκτείνεται και στους καθηγητές. (γ) Σημαντική αύξηση του χρόνου φοίτησης με όλες τις δυσμενείς επιπτώσεις (αύξημένοι αριθμοί φοιτητών, αυξημένοι χρόνοι για εξετάσεις και διορθώσεις γραπτών, αύξηση οικονομικών βαρών για τις οικογένειες, κλπ). (δ) Αφόρητες πιέσεις για χαριστικές «προαγωγές» φοιτητών που βρίσκονται για χρόνια στο πτυχίο, πιέσεις για μείωση των απαιτήσεων, κ.ο.κ., με προφανή δυσμενή αποτελέσματα στην κατάρτιση των νέων πτυχιούχων.

2. Πανεπιστημιακό Άσυλο (Ασύδοτο) και συνέπειες

Το πρόβλημα του Ασύλου και μερικές από τις συνέπειές του γνωστά: εμπρησμός του Πολυτεχνείου 2 φορές, βανδαλισμοί σε άλλα πανεπιστήμια, συνεχείς κλοπές κ.α. Χειρότερα ακόμα, επιτρέπει μέσω του «δημοκρατικού» (sic) μέσου της κατάληψης, την διακοπή κάθε διδακτικής, ερευνητικής ή διοικητικής λειτουργίας του Πανεπιστημίου, από ολιγάριθμες ομάδες φοιτητών για όσο χρόνο αυτές αποφασίσουν. Η απειλή δε ή ο φόβος για κατάληψη μπορεί συχνά να οδηγήσει σε αποφάσεις των οργάνων Διοίκησης αντίθετες από εκείνες που υπαγορεύουν τα καλώς νοούμενα συμφέροντα των φοιτητών και του Παν/μίου. Η εξασφαλισμένη ατιμωρησία τέτοιων ενεργειών και φαινομένων παράλυσης είχε οδηγήσει προ 2-3 ετών στον επί τρίωρο περίπου βίαιο εγκλεισμό της συγκλήτου του πανεπιστημίου Πατρών στην αίθουσα που αυτή συνεδρίαζε, από ομάδα φοιτητών που επίμονα απαιτούσε αλλαγή κάποιας απόφασης! Πράξεις αδιανόητες σε μια ευνομούμενη Πολιτεία. Φυσικά, το «κλίμα» που τέτοια φαινόμενα δημιουργούν κάθε άλλο παρά ανεβάζει τη στάθμη σπουδών ή τη σοβαρότητα του πανεπιστημίου.

3. Υπερβολική Δημοκρατία – Κομματισμός

Με το Νόμο 1268/82 ο αείμνηστος Ανδρέας Παπανδρέου επεχείρησε μια βαθειά τομή στην Ανώτατη Εκπαίδευση σε μια προσπάθεια εκσυγχρονισμού της. Έτσι εισήχθει το αμερικανικό πρότυπο, σε αντικατάσταση του πιο αυστηρού (έως και αυταρχικού) γερμανικού. Όμως οι διαφοροποιήσεις από το αμερικανικό σύστημα που έγιναν είτε για να κάνουν το Ελληνικό πανεπιστήμιο ακόμα πιο «δημοκρατικό» (σύμφωνα με τις επιταγές των καιρών) είτε για να δώσουν την ευκαιρία σε ορισμένους να γίνουν και αυτοί καθηγητές, οδήγησαν ξανά σε απαράδεκτες καταστάσεις. Δημιουργήθηκαν έτσι πολυμελή όργανα Διοίκησης με υπερβολικά υψηλά ποσοστά συμμετοχής φοιτητών σ΄αυτά και στα αντίστοιχα εκλεκτορικά σώματα. Το αποτέλεσμα; (α) Κομματισμός στις εκλογές για τα όργανα Διοίκησης, με μοχλό τους φοιτητικούς συλλόγους, και επομένως όχι πάντα εκλογή των καλυτέρων (β) Αδυναμία λήψης κάποιων αποφάσεων που θα ανέβαζαν το επίπεδο σπουδών, λόγω αντίθετης φοιτητικής ψήφου. (γ) Κατασπατάληση απείρων ωρών των καθηγητών με άσκοπες συζητήσεις για ήσσονος σημασίας θέματα σε συχνές Γενικές Συνελεύσεις Τομέων, Τμημάτων, ή Συγκλήτου. Για αποφάσεις, π.χ., που ένα άτομο θα μπορούσε να πάρει σε 2-3 λεπτά, είναι δυνατόν μια Γ.Σ. να αφιερώνει ώρες! Αναρρωτήθηκε άραγε κάποιος πόση είναι και σε τι μεταφράζεται αυτή η τεράστια σπατάλη χρόνου των καθηγητών;

4. Μέτριοι καθηγητές προσελκύουν μέτριους συναδέλφους

Δυστυχώς, παρά τις καλές προθέσεις του Ν. 1268/82 όπου θεσπίζονταν αντικειμενικά κριτήρια για την πρόσληψη - εξέλιξη των καθηγητών, ειδικές μεταγενέστερες ρυθμίσεις, τροποποιήσεις, καταστρατηγήσεις και αυθαίρετες ερμηνείες του Νόμου συνετέλεσαν ώστε να μην επιλέγονται πάντα οι καλύτεροι και να προάγονται κάποιοι που δεν θα έπρεπε. Βασική ευθύνη για αυτό φέρουν οι ίδιοι οι καθηγητές οι οποίοι εκλέγουν, μονιμοποιούν και προάγουν τους συναδέλφους τους. Οι ανάγκες όμως για συμμαχίες στα όργανα διοίκησης, ενδοτμηματικές αντιζηλίες και τέλος στενά προσωπικά συμφέροντα, λειτούργησαν πάντοτε κατά της αξιοκρατίας. Και επειδή η μετριότητα αναζητεί την μετριότητα, το μέσο επίπεδο των καθηγητών έχει καθοδική πορεία.

5, Ποιότητα έργου των καθηγητών

Αν και υπάρχουν μεγάλα περιθώρια βελτίωσης, σίγουρα το έργο των περισσοτέρων καθηγητών δεν ανταποκρίνεται στην εικόνα που πολλές φορές σχηματίζεται από κάποιες κραυγαλέες περιπτώσεις, συνήθως καθηγητών Α΄ βαθμίδας, που προκλητικά και χωρίς έλεγχο αγνοούν βασικές ακαδημαικές τους υποχρεώσεις.

* Γ. Μαρίνος, « Αγραμματοσύνη-διαφθορά αντί γνώσεων και κρίσεως», Οικον. Ταχυδρόμος, Ιαν. 99

Σταύρος Α. Αναγνωστόπουλος, Διπλ. ΕΜΠ, Sc.D. ΜΙΤ

Καθηγητής Πολιτικών Μηχανικών και Δ/ντής Τομέα Kατασκευών

Πανεπιστήμιο Πατρών  

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 23/8/05

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_1_23/08/2005_154166