Πλαίσιο αρχών
Η φροντίδα για το περιβάλλον σε περίοδο οικονομικής κρίσης
Ίσως φαίνεται άκαιρη η αναφορά στην προστασία του περιβάλλοντος, όταν το σύνολο σχεδόν του λαού μας δοκιμάζεται από την οικονομική κρίση. Όμως τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι. Το περιβάλλον έχει άμεση και έμμεση οικονομική αξία, την οποία πρέπει να περιφρουρήσουμε. Η άμεση έχει να κάνει με δραστηριότητες που αποφέρουν οικονομικό όφελος, προστατεύοντας συγχρόνως το περιβάλλον. Η έμμεση οικονομική αξία έχει να κάνει με την αξιοπρέπεια και τη σωματική και ψυχική υγεία των κατοίκων, καθώς και τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης του τόπου.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα οικονομικής δραστηριότητας που μπορεί να συνδυάσει το οικονομικό όφελος με τη βελτίωση του περιβάλλοντος είναι η επαναχρησιμοποίηση ή ανακύκλωση στερεών αποβλήτων. Παραμελημένη κατά την περίοδο επικράτησης της καταναλωτικής ιδεολογίας, μπορεί να δημιουργήσει θέσεις εργασίας και να αποφέρει οικονομικό όφελος, μειώνοντας σημαντικά την επιβάρυνση του περιβάλλοντος.
Η καλή ποιότητα του θαλάσσιου και χερσαίου περιβάλλοντος αποτελεί προϋπόθεση για την ανάπτυξη του τουρισμού, αλλά και για την ποιότητα ζωής των κατοίκων μιας πόλης ή μιας περιοχής. Για παράδειγμα, οι κάτοικοι της Καβάλας, που το καλοκαίρι μπορούν να κολυμπούν ακόμη και στην κεντρική παραλία της πόλης τους, χωρίς να χρειάζεται να χρησιμοποιήσουν αυτοκίνητο, άρα ανέξοδα και χωρίς να καταναλώνουν ενέργεια, έχουν ένα σημαντικό πλεονέκτημα. Και όση διαφήμιση και να κάνουμε, δεν πρόκειται να ανεβάσουμε το τουριστικό εισόδημα, αν η ποιότητα του θαλάσσιου νερού δεν είναι ικανοποιητική, αν οι δρόμοι των οικισμών δεν είναι καθαροί, αν οι ελεύθεροι χώροι και τα μνημεία μας είναι παραμελημένα, αν οι παραλίες και τα δάση είναι απεριποίητα και γεμάτα σκουπίδια. Παράλληλα, η προστασία και η σωστή και με προγραμματισμό αξιοποίηση των εθνικών μας δρυμών θα συμβάλλει και στον οικολογικό τουρισμό, αλλά και στη διατήρησή τους.
Ένας άλλος σημαντικός τομέας είναι οι ήπιες και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η Ελλάδα είναι πλούσια σε ηλιακή, γεωθερμική και αιολική ενέργεια. Ακόμη υπάρχουν δυνατότητες κατασκευής πολλών μικρών υδροηλεκτρικών μονάδων με ελάχιστες περιβαλλοντικές επιπτώσεις και μεγάλη εγχώρια προστιθέμενη αξία, ενώ και η αξιοποίηση της βιομάζας, ιδίως της καννάβεως αλλά και αυτής που προκύπτει ως παραπροϊόν αγροτικών ή κτηνοτροφικών δραστηριοτήτων, μπορεί να συμβάλει και στην προστασία του περιβάλλοντος και στην οικονομική στήριξη μειονεκτουσών περιοχών. Για όλα αυτά χρειάζεται σωστός σχεδιασμός, βελτίωση της νομοθεσίας και γρήγορη υλοποίηση των έργων. Τα Ελληνικά Πανεπιστήμια, αλλά και οι Έλληνες επιστήμονες της ομογένειας, μπορούν να προσφέρουν πολλά στον τομέα αυτό, όπως και στον τομέα της περιβαλλοντικής παιδείας και εκπαίδευσης.
Ένας κίνδυνος που ελλοχεύει σε περιόδους οικονομικής κρίσης είναι να εμφανιστούν σαν μόνη λύση οικονομικές δραστηριότητες με τεράστιες περιβαλλοντικές επιπτώσεις, που ξεπερνούν την φέρουσα ικανότητα των τόπων όπου αναπτύσσονται. Συνήθως όμως, εκτός από την υποβάθμιση του περιβάλλοντος, οι δραστηριότητες αυτές έχουν σημαντικές επιπτώσεις σε άλλους τομείς της οικονομίας, όπως η γεωργία, η κτηνοτροφία, η αλιεία, η μελισσοκομία, ο τουρισμός, ενώ τα κέρδη διανέμονται κατά κανόνα πολύ άνισα, με το μεγαλύτερο μέρος να διοχετεύεται σε άλλες χώρες.
Η φροντίδα για το περιβάλλον (με βάση επιστημονικά δεδομένα) είναι μια μορφή αλληλεγγύης, της αρετής δηλαδή που κυρίως έχουμε ανάγκη στις δύσκολες αυτές ώρες για τον τόπο μας. Και είναι ακόμη η δική μας συνεισφορά τις επόμενες γενιές, διότι δε νοείται οικονομική ανάπτυξη χωρίς περιβαλλοντική βιωσιμότητα